cv | works | sculptures | site specific | environmental | land art | architectural | publications | exhibitions | symposia/lectures | cities | encounters | accounts
texts
2004 - geschreven voor periodiek van de studierichting Landschap, Planning en Ontwerp en het Laboratorium voor Ruimtelijke Planvorming van Wageningen Universiteit.
English
Suomi
Nederlands
Land art
landmark
"Kunst in het landschap is openbaar in de beste betekenis van het woord.
Het bereikt veel meer mensen dan de gebruikelijke werken die in woonkamers
of musea hangen. Het landschap en stedelijke open ruimten behoren tot
ons allen, en de de hierin aanwezige landschapsprojecten zijn kunstwerken
die elke dag door iedereen kunnen worden ervaren. Wat is er mooier dan
bomen die als onderdeel van kunstprojecten samen met de mensen om hen
heen oud kunnen worden. Land art maakt dat mogelijk.
Land art
Land art is net zo oud als de mensheid zelf. Het is slechts sinds korte
tijd dat wij het kunst zijn gaan noemen. Misschien speelden in prehistorische
tijden dezelfde motieven een rol als vandaa*d* de dag ten aanzien van
interventies in het landschap. Godsdienst en kunst hebben een gemeenschappelijk
doel: het verschaffen van een omgeving voor beschouwing. Daar waar godsdienst
de geestelijke emotie moet oproepen, baseert kunst zijn interpretatie
op intellectueel, maar ook intuïtief gedrag. In de huidige tijd, is
kunst in zoverre tot in *het* detail geformuleerd dat het gerationaliseerd,
geanalyseerd en gecategoriseerd is.
Land art onderscheidt zich van zijn omgeving zoals een artefact van
een natuurlijke steen. De ligging is bij voorkeur een natuurlijke omgeving.
Menselijke interactie vestigt de aandacht op een nieuwe waarneming van
de omgeving. Jammer genoeg wordt bij de meeste menselijke interventies
in de natuur de genius loci genegeerd met soms zelfs desastreuze gevolgen
als resultaat.
Karakteristiek voor land art is, naar mijn mening, het gebruik van plaatselijke
materialen en het zodanig herschikken ervan zodanig dat er een nieuwe,
geplande situatie onstaat. Het introduceren van materialen of voorwerpen
die niet in de omgeving van de plek thuis horen kan het begrip land
art veranderen. Het vanuit een heuvel naar beneden gieten van asfalt
past niet bij dit begrip.
Land art in een stad zou zijn complementaire functie verliezen.
Is er een verschil in benadering tussen een landschapsarchitect en een
kunstenaar die een omgeving en plein air ontwerpt? Als u het aan mij
zou vragen, zou ik met ja antwoorden.
Een architect, voor zover ik weet, ontwerpt plekken voor mensen om te
gebruiken. Ten eerste dus om er te verblijven en ten tweede voor de
visuele ervaring. Functionaliteit is het belangrijkste doel. Bij de
kunstenaar gaat het om gevoel en sensatie, evocatie of zelfs zuiver
visueel genot. De daadwerkelijke mogelijkheid om de ruimte die hij ontwerpt
te betreden is beslist niet een vereiste. Integendeel, de kunstenaar
bepaalt de toegankelijkheid zelf.
Het gaat vooral om de functie van een ontworpen omgeving. Land art is
het ultieme landschapsontwerp aangezien het niet ontworpen is om gebruikt
te worden. Haar functie is zuiver visueel en intellectueel, uitsluitend
'beeldend'. Dit geeft de kunstenaar meer vrijheid dan de landschapsarchitect
aangezien de laatste vastzit aan een programma van eisen
Het verschil tussen public art en land art
Wanneer wij langs onze snelwegen kunst zien, zijn wij getuigen van
min of meer conventionele openbare kunst. Vergrotebeeldhouwwerken of
zelfs schilderingen die zijn verlengd om zich aan de lengte van de weg
aan te passen. Op deze manier wordt geen optimaal gebruik gemaakt van
de zich nieuw aandienende kans voor kunst om haar grenzen te verleggen.
In 1983 was ik één van de beeldhouwers die door Rijkswaterstaat werd
gevraagd een studie te doen naar de mogelijkheden voor de combinatie
van kunst en snelweg. De A15 vormde het studieobject. In plaats van
het ontwerpen van 'incidenten' of langgerekte kunstwerken langs de snelweg,
vond ik dat het vergelijken ervan met partituur van een muziekstuk het
enige juiste zou zijn. De bewegende waarnemer, de automobilist, zou
dan de gebeurtenissen ervaren zodra zij gebeurden.
Gebruik makend van materialen en natuurlijke elementen uit de omgeving
legde ik de goedkeuringscommissie diverse suggesties voor van hoe dit
concept zou kunnen worden gerealiseerd op de schaal van een snelweg
in een landschap. Helaas koos de commissie weer voor een traditionele,
beeldhouwkunstige oplossing.
Het maken van land art
Ik heb nooit met mijn werk de bedoeling gehad mijn omgeving in kunst
te veranderen; van te voren weten dat dat ooit zou gaan gebeuren zou
me alleen hebben afgeschrikt. Beeldhouwen zelf was genoeg voor me. Toen
hield ik mij nog niet bezig met het verschil tussen land art, environmental
art en een landschapsontwerp. Zoals ik het nu zie, is land art een onderdeel
van environmental art, die zowel in een natuurlijke als stedelijke omgeving
een plek kan krijgen. Een landschapsontwerp hoeft geen kunst te zijn,
hoewel er voorbeelden zijn waar het resultaat bewezen heeft niets minder
te zijn.
Toen ik terugkwam uit de VS besefde ik dat ik, ten aanzien van het Nederlandse
landschap, een verschillende benadering zou moeten ontwikkelen voor
mijn ontwerpen. Aangezien het een landschap betreft dat duidelijk door
de mens zelf gemaakt is, zou, in tegenstelling tot een "natuurlijke"
situatie, een kunstwerk niet onmiddellijk een overtuigend statement
maken.
Ik kwam tot de conclusie dat dit wel bereikt zou kunnen worden door
een uitgebreidere analyse van schaal.
Een project waarin dit duidelijk naar voren komt is de brug die ik ontwierp
voor het kanaal bij Dirksland. De brug is geconstrueerd uit elementaire
vormen die loodrecht op elkaar staan. Een orthogonale opstelling van
betonnen vlakken vormt de brug zodanig dat *het* zich van het landschap
losmaakt en een afzonderlijke entiteit wordt. Een landmark eerder dan
een conventionele brug. Ik plantte ook parallelle rijen van Italiaanse
populieren in een scherpe hoek met de weg die de brug overkruist. Dit
creëerde een interessant tijd- en ruimte effect voor passerende automobilisten.
Het planten van rijen bomen parallel met de weg zou, in vergelijking,
slechts haar invasie op het platteland benadrukt hebben. Zoals het nu
is, is het de brug die het landschap benadrukt en voorziet van een verrijkend
element.
Geometrische constructie
Mijn werk is geometrisch abstract waarin de invloeden van de wiskunde
en een conceptuele benadering een belangrijke rol spelen. Ik bestudeer
de transdimensionale afbakening van vorm, van binnen naar buiten. Een
geometrische constructie is voor mij een manier om te tonen dat iets
door de mens gemaakt is, wat, naar ik geloof, een primair kenmerk is
van kunst.
Sommige van mijn projecten met een duidelijk conceptueel aspect zijn
o.a. het Pieter Janszoon Saenredamproject en Merging Grids, homage to
Cor Noltée.
In 1991, innitieerde ik en nam tevens deel aan een symposium in de Biesbos.
In een bestaand griend, plantte ik vier-meter lange wilgenstaven in
een streng raster van vierkanten. De titel van dit werk verwijst naar
de ongerijmdheid tussen mijn bijdrage en de originele 'rangschikking'
van de willekeurig geplante wilgen. Ik benadrukte mijn raster door de
schors van de bovenkanten van de onlangs geplante takken tot de helft
van de lengte te pellen. Onder het gepelde deel groeiden de nieuwe takken.
Na verloop van tijd zal het geometrisch perfecte raster met de willekeurige
samen gaan, en het resultaat zal bijna onzichtbaar zijn."
Lucien den Arend
Biograpfie schrijver (1)
De artistieke ontwikkelig van Lucien den Arend, een Nederlandse beeldhouwer
en kunstenaar die in zijn werk opmerkelijk gebruik maakt van het landschap
in zijn omgevingsprojecten, begon met het schilderen naar de natuur
of wellicht met de hutten die hij als kind vlocht van flexibele wilgetenen.
Toen hij in de zestiger jaren zijn aandacht op het beeldhouwen vestigde,
maakte hij niet alleen objecten van brons, staal en andere klassieke
materialen maar begon hij ook elementen uit zijn directe omgeving toe
te passen, hetgeen tot de ontwikkeling van zijn huidige landschapsprojecten
geleid heeft. De jaren die den Arend als kind en student in de Verenigde
Staten doorbracht hebben hem de nodige afstand verschaft tot een hernieuwde
kennismaking met Nederland, zijn geboorteland, en maakte het hem mogelijk
het specifieke karakter en de potentie van het Nederlandse landschap
en traditie te herkennen.
In tegenstelling tot stedenbouwkundige- en landschapsontwerpers, is
het niet het doel van den Arend om interessante of het welzijn bevorderende
te scheppen; het oproepen van het onverwachte gaat hem aan, en zo geeft
hij aan heuvels, bebossing, waterpartijen en kanalen de vorm van krommen,
halve cirkels, lijnen en rasters een oefening in paractische meetkunde.
Zijn Pieter Janszoon Saenredamproject in Barendrecht is zo veranderbaar
als de Hollandse griendcultuur zelf, waar de knotwilgen vervangen worden
zodra zij uit elkaar vallen of wanneer zij te oud worden.
Sommige van zijn projecten schijnen geinspireerd te zijn door constructieve
principes en is het geen toeval dat een van zijn meest spectaculaire
objecten, het halfronde earthwork dat hij hij homage aan El Lissitzky
noemde. Voorts
(1) Uittreksel van het Europese Tijdschrift van het Landschap Topos,
aantal 3H1993, ' Lucien den Arend: Landschap als Project ' Ursula Poblotzki
Den Arend is now working on the realization of Europe's largest open air sculpture park, FOAM - Finnish Open Air Museum (www.foam.ws). On more than 120 hectares, not only sculptures will be exhibited; invited international artists shall make land art projects. The museum is located around Saksala ArtRadius center (www.saksala.org & www.artradius.com) in Finnish Haukivuori. Saksala Ridge, Europe's largest monolith; is covered with forests and open spaces. For numerous islands of neighboring Lake Kyyvesi den Arend plans to invite artists to make proposals.
search this site
3D anaglyph photographs of my sculpture
works©author: Lucien den Arend
© 1998/present denarend.com
Google
this site was developed by
DutchDeltaDesign
Penttilä
Seppäläntie 860 51200 Kangasniemi Finland
telephone +358 (0)44 264 12 12
