VLEUGELLAM
Moritz Ebinger
In de
stad die geen echte stad is maar een samenvoegsel van 7
dorpen waarin ik woon en werk, smeult sinds lange tijd een
conflict rondom een Kunstwerk, ofwel De Vleugels van Lucien
den Arend. Sommige menen dat het conflict nu is opgelost.
Bijvoorbeeld de buurtbewoners, die op de dag dat het beeld
in 1987 werd geplaatst meteen een comité oprichtten om het
weg te krijgen. Of de Noord-Hollandse Welstandscommissie die
ruim een jaar later alsnog adviseert vooral geen vergunning
af te geven voor het reeds geplaatste object. Of de drie
bezwaarmakers - een behoudstichting voor oude, groene,
houten huizen, de ondernemersvereniging Rondje Koog en de
secretaris van de locale PvdA-federatie. Of het Rijk dat
deze kunst cadeau deed in verband met de aanleg van
geluidsschermen. Maar zeker burgemeester Ruud Vreeman van
Zaanstad, die kort na zijn aantreden in zijn
nieuwjaarstoespraak van 1999 zijn politiek lot verbond aan
het verwijderen van het omstreden kunstwerk. "Ik zal hier
niet vertrekken voordat de vleugels weg zijn." Victory,
zoals het beeld in de loop van de jaren plotseling werd
genoemd. Maar is het conflict wel opgelost? Lucien den Arend
vindt van niet, zo meldt hij in een interview in het
Noord-Hollands Dagblad. "Het is niet leuk dat Victory weg
moet," zegt hij teleurgesteld. "Dit loopt al een hele
periode en nu is het dan zover. Ik heb besloten toe te
geven. Ik hou niet zo van vechten. Ik vind het wat
onplezierig dat de burgemeester populair wil zijn bij de
bevolking."
Als kunstenaar vind ik dat het op zo'n manier helemaal niet
is opgelost. Eerder is het kind met het badwater, in de
Zaan, weggegooid. In mijn optie mag een burgemeester over
kunst alleen maar positieve besluiten nemen. Zoals de Franse
president Pompidou zo maar ineens besloot dat er een
kunstmuseum moest komen midden in Parijs. De burgemeester
had er beter aan gedaan als hij met dat kunstwerk ook de
snelweg had laten verdwijnen en had uitgeroepen: op die
plaats moet nu eindelijk een kunstmuseum voor Zaanstad
gebouwd worden.
Dit in autolobbyland niet zo realistische
voorstel zou makkelijker uitgevoerd kunnen worden wanneer
het museum om de snelweg heen gebouwd werd. Zodat je met 120
km per uur langs kunst flitst, of staand in de file naar
geluidskunst luistert.
Op het dak van dit bijzondere kunstmuseum
zie ik dan de eerste, enige goede versie van De Vleugels
staan; die van de schetstekening van destijds. Liefst
gecombineerd met het andere smeulende kunstconflict van
Zaanstad, het beeld van De Houtwerker door de Joegoslaaf
Miletic, dat paradoxaal genoeg onlangs, na bijna een halve
eeuw verzet van de politiek, dankzij de vasthoudendheid van
de bevolking toch nog werd geplaatst.
Terug naar De Vleugels. Dat werk was door
de kunstenaar destijds bedoeld als aanklacht tegen de aanleg
van een snelweg over de Zaan en dwars door een woonwijk. Het
gros van de bewoners klaagde niet over de aanleg van de
snelweg, maar richtte alle gram op een het uitzicht
ontnemend beeld. Nu het beeld weg is hebben ze vrij zicht op
het viaduct. Als Zwitser, opgegroeid in een tijd dat (mede)
mijn jeugdbeweging de bergen wilde neerhalen om uitzicht te
krijgen op de Middellandse zee, voel ik mee met de bewoners
die nu op het viaduct uitkijken. Want toen ik nog langs het
kunstwerk kon fietsen viel het mij altijd al op hoe lomp en
weinig fragiel het werk was uitgevoerd. Het meest
sprankelende eraan was nog dat het als vrijplaats door
wildplakkers was geannexeerd. Waarschijnlijk was het ook de
plek waarachter veel vrijers ongezien hun eerste erotische
ervaring opdeden.
Lucien den Arend, Victory, Ontwerpschets, 1987
Als kunstenaar ben ik daarentegen begaan
met alle kunstenaars van wie het werk door niet vaklieden
zomaar wordt weggepest. De kunstenaar zit niet te wachten op
- in het beste geval - verfijnd erbarmen van een overheid.
De overheid - inclusief een burgemeester - is er juist voor
om op te komen voor waarden die zichzelf niet kunnen
verweren, waar de kunst o.a. voor staat. Alsmede
poëzie,muziek, literatuur, liefde, vrede of vogels. Beste
Ruud Vreeman, beste burgemeesters, dit soort blunders zijn
alleen nog goed te maken als elk verwijderd kunstwerk wordt
vervangen door een kunstmuseum. Moge de dertiende stad van
Nederland hierin nu het voortouw nemen.
Lucien den Arend, De Vleugels, Zaandam, 1987
Moritz Ebinger